Colchicine là hoạt chất được phát hiện từ lâu đời, có tác động kháng viêm mạnh và được sử dụng để điều trị các bệnh lý viêm như gout. Qua nhiều thế kỷ, chỉ định điều trị và phòng gout cấp là chỉ định thường gặp nhất được chấp thuận của colchicine. Có nhiều nghiên cứu về tác dụng kháng viêm của colchicine. Viêm cũng là yếu tố quan trọng trong quá hình hình thành bệnh tim mạch hoặc đột quỵ.
Cách đây khoảng 35 năm, colchicine được đề xuất trong lĩnh vực tim mạch, trong phòng ngừa viêm ngoại tâm mạch thứ cấp. Cách đây 15 năm, tính hiệu quả và an toàn của colchicine trong phòng ngừa xơ vữa động mạch vành, phòng ngừa rung nghĩ (hậu phẫu và sau triệt đốt) và phòng ngừa suy tim đã được đánh giá. Nhiều nghiên cứu gần đây đã cho thấy colchicine có tác động tích cực đối với các bệnh tim mạch.
Colchicine ức chế nhiều con đường gây viêm quan trọng trong quá trình xơ vữa động mạch. Colchicine khởi đầu hoạt tính kháng viêm bằng cách cản trở quá trình tập hợp và chức năng của các các vi ống, đồng thời gây trở ngại quá trình tập hợp của các tế bào viêm. Tác động kháng viêm của colchicine đã được nghiên cứu trên nhiều bệnh tim mạch: viêm ngoại tâm mạc (đã được khuyến cáo trong các hướng dẫn điều trị), hội chứng mạch vành cấp và mạn tính, phòng ngừa rung nhĩ hậu phẫu và cuồng nhĩ sau triệt đốt, suy tim.
* MỘT SỐ CHỈ ĐỊNH TRÊN TIM MẠCH CỦA COLCHICINE:
1. Điều trị viêm ngoại tâm mạc cấp tính và viêm ngoại tâm mạc tái phát
Hiệu lực của colchicine được khẳng định bằng nhiều thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên có đối chứng (RCT): CORP, ICAP và CORP – 2. Các thử nghiệm này được tiến hành trên các trên bệnh nhân bị viêm ngoại tâm mạc cấp tính và viêm ngoại tâm mạc tái phát. Liều colchicine được áp dụng trong các thử nghiệm này là 0.5 mg/ngày cho bệnh nhân < 70 kg hoặc 0.5 mg x 2 lần/ngày. Các thử nghiệm này kéo dài trong 3 tháng ở bệnh nhân viêm ngoại tâm mạc cấp và 6 tháng ở bệnh nhân viêm ngoại tâm mạc tái phái. Thử nghiệm COPE9, CORE10 với chế độ liều nạp 1 – 2 mg và liều duy trì 0.5 – 1.0 mg/ngày (hiệu chỉnh liều theo khối lượng) trong vòng 3 – 6 tháng. Các thử nghiệm này đã chứng minh hiệu quả và tính an toàn của colchicine.
2. Phòng ngừa hội chứng hậu phẫu màng ngoài tim
Trong thử nghiệm của Finkelstein và cộng sự cho thấy colchicine liều 1.5 mg/ngày làm giảm một nửa tỷ lệ bệnh nhân mắc hội chứng hậu phẫu màng ngoài tim. Thử nghiệm RCT COPPS và COPPS – 2 với colchicine liều 0.5 – 1.0 mg/ngày cũng cho thấy kết quả tương tự. Nhìn chung, colchicine làm giảm tỷ lệ mắc hội chứng hậu phẫu màng ngoài tim ở những bệnh nhân phẫu thuật tim.
3. Phòng ngừa biến cố tim mạch thứ phát
Kết quả của 4 thử nghiệm RCT: LoDoCo, LoDoCo2, COLCOT và COPS tiến hành đánh giá hiệu quả của colchicine trên > 11.000 bệnh nhân mắc bệnh mạch vành cấp và mạn tính trong 5 năm cho thấy colchicine làm giảm nguy cơ tử vong do tim mạch, nhồi máu cơ tim, đột quỵ thiếu máu thoáng qua và tái tưới máu do thiếu máu.
Các thử nghiệm nói trên đều cho thấy kết quả thống nhất. LoDoCo và COLCOT khẳng định colchicine có thể làm giảm nguy cơ của tiêu chí gộp bao gồm: nhồi máu cơ tim, đột quỵ do thiếu máu thoáng qua, tái tưới máu không định trước và tử vong do tim mạch. Kết quả của COPS tương tự với LoDoCo, LoDoCo2 và COLCOT khi đều cho thấy tác động trên tim mạch có ý nghĩa của colchicine. Hơn nữa, dữ liệu phối hợp của các thử nghiệm này cho thấy colchicine còn làm giảm nguy cơ của tiêu chí đơn lẻ: nhồi máu cơ tim, đột quỵ do thiếu máu thoáng qua, tái tưới máu không định trước và xu hướng làm giảm tử vong do tim mạch (không có ý nghĩa thống kê).
Kết quả từ phân tích tổng hợp (meta – analysis) từ các RCT đánh giá hiệu quả của colchicine được đăng trên tạp chí Tim mạch Châu Âu ngày 26 tháng 03 năm 2021 cho thấy colchicine liều thấp làm giảm nguy cơ các biến cố tim mạch chính (MACE) cũng như nhồi máu cơ tim, đột quỵ và tái tưới máu do thiếu máu ở các bệnh nhân mắc bệnh mạch vành.
Nhiều thử nghiệm khác về tác động của colchicine trên các bệnh lý tim mạch vẫn được được tiến hành để làm rõ những lợi ích của colchicine trên nhóm bệnh nhân này].
* MẶT TRÁI CỦA COLCHICINE
1. Tác động bất lợi của colchicine
Trong khi bằng chứng hiện có đều ủng hộ hiệu quả của colchicine trên các bệnh tim mạch, tuy nhiên vẫn còn đó những phản ứng có hại của colchicine. Ví dụ trong thử nghiệm COLCOT, nhóm bệnh nhân được điều trị với colchicine, có tới 17.5% bệnh nhân gặp các tác động có hại trên đường tiêu hóa, 0.9% bệnh nhân bị viêm phổi (có thể liên quan đến tác động ức chế miễn dịch của colchicine). Tương tự, tác động có hại trên đường tiêu hóa cũng được quan sát ở 23% bệnh nhân trong thử nghiệm COPS và 7% bệnh nhân phải ngưng colchicine trong vòng 30 ngày. Thử nghiệm LoDoCo có 11% bệnh nhân phải ngưng colchicine sớm vì không dung nạp. 21% bệnh nhân bị đau cơ trong nhóm bệnh nhân điều trị bằng colchicine ở thử nghiệm LoDoCo2.
Ngoài những tác động bất lợi, tương tác thuốc – thuốc cũng là một yếu tố khác có thể gây trở ngại cho việc lựa chọn colchicine trong điều trị. Một số tương tác thuốc – thuốc được đề cập trong:
2. Tương tác thuốc – thuốc giữa colchicine với một số thuốc:
Dữ liệu an toàn của colchicine có thể là một trở ngại trong việc lựa chọn colchicine. Hơn nữa, việc phối hợp statin với colchicine có thể làm tăng nguy cơ bị đau cơ.
* KẾT LUẬN
Kết quả của các RCT và phân tích tổng hợp đều ủng hộ tác động tích cực của colchicine trên bệnh nhân tim mạch. Colchicine càng là một tác nhân tiềm năng nếu cân nhắc đến chi phí điều trị. Tuy nhiên, độc tính và các tương tác thuốc của colchicine có thể thu hẹp chỉ định điều trị của colchicine. Để có cơ sở vững chắc hơn cho các quyết định điều trị, cần có thêm nhiều nghiên cứu cân nhắc nguy cơ – hiệu quả của colchicine.